Tác phẩm phái sinh là gì?

Tác phẩm phái sinh đóng vai trò quan trọng trong thế giới của nghệ thuật và văn hóa, tạo ra những sản phẩm mới từ các tác phẩm gốc đã tồn tại. Đây là một khái niệm quan trọng trong lĩnh vực bản quyền và quyền tác giả. Hãy cùng tìm hiểu sâu hơn về ý nghĩa và pháp lý của tác phẩm phái sinh.

Khoản 4 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 sửa đổi, bổ sung tại điểm a khoản 1 Điều 1 Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ quy định về tác phẩm phái sinh như sau: “Tác phẩm phái sinh là tác phẩm được sáng tạo trên cơ sở một hoặc nhiều tác phẩm đã có thông qua việc dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, phóng tác, biên soạn, chú giải, tuyển chọn, cải biên, chuyển thể nhạc và các chuyển thể khác.”

Theo đó, có thể hiểu tác phẩm phái sinh là tác phẩm được sáng tạo ra trên cơ sở tác phẩm đã có (tác phẩm gốc), bằng việc thay đổi nội dung, hình thức thể hiện hoặc cả hai. Tác phẩm phái sinh mặc dù được tạo trên cơ sở tác phẩm đã có nhưng nó vẫn có yếu tố sáng tạo đủ để được bảo hộ như một tác phẩm độc lập. Một tác phẩm được coi là “phái sinh” từ tác phẩm gốc nếu thỏa mãn các dấu hiệu sau:

(i) có thể nhận thấy dấu ẩn của tác phẩm gốc trong tác phẩm phái sinh;

(ii) có dấu ấn sáng tạo riêng của tác giả tác phẩm phái sinh, thể hiện qua việc phát triển về nội dung hay thay đổi hình thức thể hiện, ngôn ngữ… của tác phẩm.

Bên cạnh đó, Điều 7 Nghị định 17/2023/NĐ-CP của Chính phủ quy định cụ thể về các loại tác phẩm phái sinh bao gồm:

– Tác phẩm dịch là tác phẩm được thể hiện bằng ngôn ngữ khác với ngôn ngữ của tác phẩm được dịch.

– Tác phẩm phóng tác là tác phẩm mô phỏng theo nội dung của tác phẩm được phóng tác, có thể được chuyển từ thể loại này sang thể loại khác hoặc sửa đổi trong cùng một thể loại, bao gồm cả sửa đổi bố cục tác phẩm để làm cho tác phẩm phù hợp với điều kiện khác nhau của việc khai thác, sử dụng.

– Tác phẩm biên soạn là tác phẩm được soạn ra từ một phần hoặc toàn bộ các tác phẩm đã có theo chủ đề nhất định và có thể có bình luận, đánh giá.

– Tác phẩm chú giải là tác phẩm được sáng tạo từ việc làm rõ nghĩa và nội dung một số từ, câu hoặc sự kiện, điển tích, địa danh nêu tại tác phẩm được chú giải.

– Tác phẩm tuyển chọn là tác phẩm được chọn lọc từ các tác phẩm đã có của một hoặc nhiều tác giả theo thời gian hoặc chủ đề nhất định, bao gồm cả tác phẩm tuyển tập, hợp tuyển.

– Tác phẩm cải biên là tác phẩm được soạn lại, viết lại, chuyển soạn lại hoặc thay đổi hình thức diễn đạt khác với tác phẩm được dùng để cải biên theo mục đích, yêu cầu nhất định trong trường hợp cụ thể.

– Tác phẩm chuyển thể là tác phẩm được chuyển từ loại hình này sang loại hình khác hoặc tác phẩm được thể hiện bằng thủ pháp nghệ thuật khác với tác phẩm được chuyển thể trong cùng một loại hình.

Việc tạo ra một tác phẩm phái sinh không được xem là việc sáng tạo từ đầu, mà là sự sáng tạo dựa trên cơ sở của tác phẩm gốc đã tồn tại. Do đó, quyền tác giả của tác phẩm phái sinh thường phụ thuộc vào quyền tác giả của tác phẩm gốc và các quy định pháp lý liên quan đến việc sử dụng, tái sử dụng và chuyển thể tác phẩm gốc.

Tác phẩm phái sinh mang lại sự đa dạng và sáng tạo trong ngành nghệ thuật và văn hóa. Tuy nhiên, việc tạo ra và sử dụng các tác phẩm này cần phải được thực hiện một cách có trách nhiệm, tuân thủ các quy định pháp lý và tôn trọng quyền tác giả của tác phẩm gốc. Điều này giúp duy trì sự công bằng và tôn trọng trong cộng đồng nghệ sĩ và tác giả.